Ngày 19/8/2022, bà Raymonde Dien (Ray-mông Điêng), đảng viên Đảng Cộng sản Pháp, một biểu tượng của tinh thần chống cuộc chiến phi nghĩa của thực dân Pháp ở Việt Nam đã qua đời ở tuổi 93. Cả cuộc đời, bà luôn dành tình cảm trọn vẹn, sắt son, thủy chung vì Việt Nam.

Sinh ngày 13/5/1929 tại Mansigné, một vùng quê ở tỉnh Sarthe thuộc vùng Pays de la Loire ở phía tây nước Pháp, ngay từ lúc còn nhỏ Raymonde Dien đã phải chứng kiến bao đau thương của gia đình do chiến tranh thế giới lần thứ 2 gây ra. Chính vì vậy, bà luôn trăn trở phải làm bất kỳ việc gì để chấm dứt đau thương, mất mát cho mọi người.

Được thừa hưởng truyền thống đấu tranh vì hòa bình từ gia đình có bố là một đảng viên Đảng Cộng sản Pháp, bà đã sớm tham gia các hoạt động chính trị và xã hội, rồi được kết nạp vào Đảng Cộng sản Pháp từ lúc mới 18 tuổi.

Công việc đầu tiên của Raymonde Dien trong cuộc đời hoạt động của một nữ đảng viên cộng sản Pháp là làm văn thư và giao liên trong đảng bộ ở thành phố Tours.

Vào những năm 1950, nhân dân Pháp trên toàn quốc sôi nổi tham gia phong trào chống chiến tranh do thực dân Pháp tiến hành ở Việt Nam và Đông Dương. Công nhân tại nhiều cảng lớn của Pháp đã bãi công, phản đối việc chở vũ khí sang Việt Nam. Những người cộng sản Pháp trong đó có Raymonde Dien cũng đã tích cực hưởng ứng phong trào này, xuống đường biểu tình đòi hòa bình cho Việt Nam.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng gặp bà Raymonde Dien ngày 26/3/2018 nhân dịp Tổng Bí thư thăm chính thức Cộng hòa Pháp.

Ngày 23/2/1950, ở sân ga thành phố Tours đã diễn ra một sự kiện chấn động khi đảng viên trẻ Raymonde Dien đã nằm trên đường ray tàu hỏa để chặn một đoàn tàu chở vũ khí sang Ðông Dương.

Vào đầu giờ chiều hôm đó, được tin có một đoàn tàu chở vũ khí sang chiến trường Đông Dương sắp đi qua nhà ga Tours, Đảng bộ thành phố Tours đã thông báo gấp cho các đảng viên, các quần chúng ưu tú ra ga biểu tình.

Raymonde Dien và các đồng chí cùng văn phòng nhanh chóng tới đó và đã thấy đông người với băng-rôn, biểu ngữ phản đối chiến tranh của thực dân Pháp ở Đông Dương giương khắp sân ga. Mọi người hô vang khẩu hiệu phản đối chiến tranh.

Ít phút sau, đoàn tàu chở vũ khí sầm sập lao tới trên đường đi qua ga Tours đến bến cảng và để đưa lên tàu thủy sang chiến trường Đông Dương. Mặc cho tiếng hô đả đảo vang lên, những biểu ngữ vẫy liên hồi, đoàn tàu vẫn lạnh lùng trườn qua sân ga. Chỉ chút nữa thôi, đoàn tàu đó sẽ vượt qua những người biểu tình để chuyển vũ khí lên tàu biển sang Đông Dương.

Đột nhiên có bóng một người con gái lao xuống đường ray nằm chắn ngang trước mũi tàu. Quá bất ngờ trước hành động quả cảm như vậy, lái tàu buộc phải dùng phanh khẩn cấp. Thật may, mũi tàu chỉ cách người con gái đó có vài gang tay. Người con gái dám lấy tấm thân mình chặn đoàn tàu đó ở nhà ga Tours trong chiều ngày 23/2/1950 chính là đảng viên trẻ của Đảng Cộng sản Pháp, Raymonde Dien. Khi đó, Raymonde Dien chưa đầy 21 tuổi.

Đoàn tàu buộc phải dừng lại, còn những người biểu tình có dịp hành động, hô vang những khẩu hiệu chống chiến tranh. Nhờ vậy, đoàn tàu chở vũ khí sang Đông Dương không thể đến điểm giao hàng đúng hẹn.

Ngay trong chiều hôm đó, Raymonde Dien bị cảnh sát bắt đi. Dù áp dụng mọi biện pháp tra khảo nhằm tìm ra người chủ mưu của những hoạt động chống chiến tranh rầm rộ như vậy, cảnh sát vẫn không thể khuất phục được tinh thần của Raymonde Dien.

Bà chỉ khảng khái trả lời: “Đó là hành động chống chiến tranh do chính tôi nghĩ ra chứ không có ai xúi bảo gì hết. Tôi làm việc đó vì tôi chán ghét chiến tranh. Tôi không muốn thấy máu tiếp tục đổ thêm nữa. Tôi mong muốn hòa bình”.

Tới ngày 1/6/1950, sau hơn ba tháng bị tra khảo, với đủ mọi hình thức hỏi cung, hăm dọa, đến dụ dỗ không làm người nữ đảng viên Đảng Cộng sản Pháp trẻ tuổi run sợ, tòa án xét xử Raymonde Dien được tiến hành tại thành phố Bordeaux. Raymonde Dien bị kết tội “vi phạm nghiêm trọng an ninh quốc gia", bị phạt tù một năm và sau bị giam ở nhà tù Bordeaux.

Bất bình trước bản án dành cho người con gái đã dũng cảm không tiếc thân mình để bảo vệ hòa bình, các cuộc biểu tình ủng hộ Raymonde Dien nổ ra trên khắp nước Pháp.

Đảng Cộng sản Pháp tổ chức các cuộc biểu tình với quy mô ngày càng lớn và thu hút thêm rất nhiều quần chúng nhân dân. Tinh thần đoàn kết của nhân dân yêu chuộng hòa bình ở Pháp cũng như trên thế giới đã giúp bà có thêm nghị lực và niềm tin vượt qua mọi khó khăn trong thời gian bị giam giữ.

Các hoạt động đấu tranh kiên trì của Đảng Cộng sản Pháp cùng nhân dân tiến bộ ở Pháp và nhân dân yêu chuộng hòa bình trên toàn thế giới đã mang lại kết quả. Ngày 23/12/1950, tức là đúng 10 tháng kể từ khi bị bắt, Raymonde Dien được thả tự do.

Ngày 23/2/1950 đã đi vào lịch sử như biểu tượng của chủ nghĩa vô sản quốc tế cao đẹp, để lại hình ảnh đẹp nhất trong cuộc đời của một nữ đảng viên Đảng Cộng sản Pháp, đồng thời cổ vũ mạnh mẽ cho nhân dân Việt Nam chống lại thực dân Pháp.

Và cũng từ đó, Raymonde Dien cùng với những đảng viên, những người bạn Pháp luôn bên cạnh ủng hộ nhân dân Việt Nam trong cuộc đấu tranh chống thực dân như Raymond Aubrac, Henri Martin, Madeleine Riffaud, Charles Fourniau... đã trở thành những chiến sĩ vì hòa bình, thúc đẩy phong trào ủng hộ Việt Nam ngày càng mạnh mẽ.

Bao nhiêu năm trôi qua, sự kiện lịch sử này luôn được nhân dân Việt Nam cũng như nhân dân yêu chuộng hòa bình thế giới nhắc đến. Sau thời điểm đó, bà Raymonde Dien tiếp tục tham gia các hoạt động đấu tranh vì hòa bình cho Việt Nam.

Bà từng chia sẻ: "Năm 1947, tôi rất tự hào được đứng trong hàng ngũ của Đảng Cộng sản Pháp để tham gia đấu tranh cho hòa bình. Tôi liên tục theo dõi thông tin về cuộc chiến ở Việt Nam qua báo Nhân đạo, cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Pháp, và biết rằng biết bao người dân ở đó bị giết, biết bao trường học, bệnh viện, nhà máy bị tàn phá. Chính vì thế tôi luôn tự nhủ phải làm một điều gì đó để ngăn chặn cuộc tàn sát này...".

Mỗi khi có dịp kể về hành động dũng cảm ngày 23/2/1950, bà lại xúc động nói: "Tôi làm theo tiếng nói của trái tim. Chính tôi cũng không hiểu được sức mạnh nào đã khiến tôi có phản ứng tức thì như vậy. Tôi hét lên với các đồng chí của mình là phải cản bằng được đoàn tàu này. Rồi tôi quyết định hành động thật nhanh, lao ra đường ray. Thật may là đoàn tàu đã dừng lại cách tôi vài gang tay và không thể đến điểm giao hàng đúng lịch trình".

Rồi bà đưa tay ngang ngực, nghẹn ngào cảm xúc rằng: "Việt Nam luôn ở trong tâm trí tôi. Đó là lý do tôi đã quyết lấy thân mình để chặn đoàn tàu hủy diệt đó".

Năm 1956, trong chuyến thăm Việt Nam đầu tiên, bà đi cùng Henri Martin, cũng là một người bạn Pháp rất thân thiết của Việt Nam, một trong những người đi đầu trong phong trào phản đối chiến tranh của thực dân Pháp tại Việt Nam và Đông Dương.

Lần đó, Raymonde Dien được gặp Bác Hồ, một cuộc gặp thật cảm động mà bà vẫn thường nhắc tới mỗi khi có dịp. Đó là một kỷ niệm luôn ở trong tâm trí của bà khi được gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu, vị lãnh tụ được cả nhân dân tiến bộ trên toàn thế giới ngưỡng mộ và kính phục.

Bà từng chia sẻ: "Qua những lời thăm hỏi ân cần của Bác và được tận mắt chứng kiến sự tàn phá của chiến tranh, tôi càng hiểu rõ sự vô giá của hòa bình. Đến đây, chúng tôi thấy đây là cuộc chiến tranh phi nghĩa vì quân Pháp sang chỉ gây đau thương, mất mát cho người dân Việt Nam như chúng tôi từng phải gánh chịu trong chiến tranh thế giới thứ 2".

Năm 2004, nhân dịp kỷ niệm 50 năm chiến thắng Điện Biên Phủ, Raymonde Dien lại cùng người bạn Henry Martin trở lại Việt Nam, được chứng kiến những đổi thay thật nhanh trên quê hương của Bác Hồ. Đó cũng là niềm hạnh phúc, tự hào mà bà hay nhắc đến khi thấy đất nước và nhân dân Việt Nam tiến tới như di nguyện của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Ngày 2/9/2004, Raymonde Dien và Henri Martin đã vinh dự nhận Huân chương Hữu nghị do Nhà nước Việt Nam trao tặng.

Trong thâm tâm, Raymonde Dien lúc nào cũng mong muốn Việt Nam sẽ trở thành đất nước tươi đẹp, là điểm đến của mọi người trên thế giới, để nhân dân thế giới hiểu rằng nhân dân Việt Nam đã hy sinh nhiều trong chiến tranh.

Cũng như bao người bạn Pháp yêu chuộng hòa bình, yêu mến Việt Nam, Raymonde Dien luôn dành tình yêu cho đất nước mà bà hết lòng đấu tranh ủng hộ.

May mắn có nhiều dịp được gặp bà ở Pháp để được nghe kể lại cuộc đời đấu tranh cho chính nghĩa và hòa bình, chúng tôi không bao giờ quên những lời chia sẻ từ tận đáy lòng.

Bà thường nói: Tôi luôn dõi theo từng bước đi của đất nước Việt Nam. Tôi rất đau xót trước những hy sinh do cuộc chiến tranh gây ra, và thật hạnh phúc với mỗi bước thành công của Việt Nam. Cả cuộc đời, tôi luôn yêu Việt Nam. Chúng ta đều là con cháu Bác Hồ.

Những năm gần đây, mỗi khi có sự kiện về Việt Nam, dù tuổi cao sức yếu, bà vẫn cố gắng đến dự để chung vui trong vòng tay bạn bè Việt Nam. Bà vẫn luôn đau đáu nỗi niềm là không còn khỏe như xưa để có thể trực tiếp tham gia các hoạt động giúp Việt Nam, nhất là những người còn khó khăn hay bị ảnh hưởng của chất độc da cam.

Thời gian đã trôi qua 72 năm kể từ ngày 23/2/1950 lịch sử tại nhà ga ở thành phố Tours. Sự kiện đó đã làm thay đổi cuộc đời bà và gắn kết tình cảm sắt son với Việt Nam. Biết bao vật đổi sao dời, nhưng tấm lòng của người nữ đảng viên Đảng Cộng sản Pháp Raymonde Dien vẫn trọn vẹn với Việt Nam cho tới lúc đi xa.

Hơn hai năm qua, dịch bệnh đã làm chúng tôi lỡ nhiều lần hẹn gặp bà. Nhận được tin buồn trong chiều 19/8 từ các bạn Pháp, chúng tôi cảm thấy thật sự hẫng hụt, không còn được gặp lại bà là một mất mát rất lớn.

Raymonde Dien đã đi xa, để lại niềm tiếc thương sâu sắc trong lòng bạn bè Pháp và nhân dân Việt Nam, nhưng hình ảnh về một người bạn lớn của Việt Nam, người luôn giữ trong tim một tình yêu đặc biệt đối với Việt Nam vẫn sẽ luôn còn đó. Tấm gương đấu tranh vì hòa bình, vì Việt Nam sẽ tiếp tục truyền cảm hứng cho các thế hệ trẻ nỗ lực vun đắp và phát huy mối quan hệ truyền thống đoàn kết, hữu nghị giữa hai nước ngày càng tốt đẹp.

Q.Hoa t.h / Nhandan