Chiều 13/5, tại lễ công bố và trao tặng bộ Atlas quý giá này, ông Trương Minh Tuấn, Thứ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông khẳng định tài liệu này được các nhà khoa học của Pháp, Bỉ đánh giá cao về giá trị pháp lý, chủ quyền không thể tranh cãi về Hoàng Sa, Trường Sa là của Việt Nam.
Ông Tuấn cho biết, đầu tháng 4/2014, từ thông tin của Giáo sư Nguyễn Quang Ngọc, Phó Chủ tịch Hội Khoa học lịch sử Việt Nam và chị Nguyễn Thị Hải (nghiên cứu sinh tại Pháp), Bộ Thông tin và Truyền thông chỉ đạo cho Cục Thông tin đối ngoại mua bộ tài liệu quý này.
Việc mua bộ tài liệu được Công ty Cổ phần dược phẩm ECO hưởng ứng, tài trợ toàn bộ số tiền mua cũng như cho Giáo sư Ngọc sang châu Âu tiến hành khảo sát và đánh giá tài liệu này.
Trước khi về đến Việt Nam, bộ sách được nằm trong Hiệu sách cổ Sanderus, số 32, Nederkouter (thành phố Gent, nước Bỉ).
Về giá trị lịch sử của cuốn Atlas, Giáo sư Nguyễn Quang Ngọc cho hay, năm 1827, Philippe Vandermaelen xuất bản bộ Atlas Thế giới gồm 6 tập với 7 bản đồ chung của 5 châu lục, 381 bản đồ chi tiết, 40 trang bảng thống kê và nhiều thông tin về địa lý tự nhiên, chính trị, khoáng sản.
Bộ Atlas được hoàn chỉnh trên cơ sở những tấm bản đồ tốt nhất thế giới lúc đó, cùng những thông tin từ quan sát thiên văn hay những chuyến du hành ở nhiều nơi trên trái đất và được vẽ thống nhất theo tỷ lệ 1/1641836, kích thước 53,5x37cm, có thể được ghép lại thành quả địa cầu đường kính 7,755m. Đây thực sự là một cột mốc lớn đánh dấu giai đoạn phát triển vượt trội của công nghệ vẽ và in bản đồ hiện đại đầu thế kỷ XIX. Đã gần 200 năm nay, bộ Atlas đã trở nên hết sức nổi tiếng, được khai thác và sử dụng ở nhiều nước trên thế giới.
Bản đồ các nước châu Á gồm 11 tấm, được xếp chủ yếu trong tập hai của bộ Atlas. Việt Nam khi đó được giới thiệu thông qua các tấm bản đồ số 97, 105, 106, 110. Tấm bản đồ Partie de la Cochinchine là tờ số 106, vẽ đường bờ biển miền Trung từ vĩ tuyến 12 đến vĩ tuyến 16.
Phía ngoài khơi, Paracels (Hoàng Sa) được vẽ khá chi tiết và chuẩn xác trong khoảng vĩ độ 16 đến 17 và kinh độ từ 109 đến 111. Quần đảo Paracels trong bản đồ có các đảo Pattles, Duncan ở phía Tây; Tree và Lincoln, Rocher au desus de l’eau (bãi đá ngầm) ở phía đông và Triton ở phía Tây Nam, ngay dưới vĩ độ 16; Investigateur ở sâu xuống phía Nam khoảng vĩ độ 14,5. Bên cạnh khu vực được xác định là Paracels, bản đồ còn một bản giới thiệu tóm tắt về Đế chế An Nam.
Tiếp liền Partie de la Cochinchine là tấm số 98 mang tên Partie de la Chine trong khoảng vĩ độ 18-21 và kinh độ 106-114 vẽ khu vực Quảng Đông và đảo Hải Nam, cho biết biên giới cực Nam của Trung Quốc chưa chạm đến vĩ độ 18.
Ngoài ra, tất cả bản đồ của Trung Quốc từ thập kỷ đầu thế kỷ XX trở về trước cũng hoàn toàn thống nhất với bản đồ phương Tây không hề vẽ lãnh thổ cực Nam của Trung Quốc vượt xuống dưới vĩ độ 18. Điều này không chỉ phản ánh tính khách quan, chuẩn xác của bộ Atlas mà còn góp phần làm tăng thêm giá trị minh chứng chủ quyền của Việt Nam ở Paracels.
Cũng theo giáo sư Ngọc, bắt đầu từ thế kỷ XVI đã có một số bản đồ phương Tây vẽ về khu vực Đông Ấn có đánh dấu địa danh Paracels (Hoàng Sa) ở giữa Biển Đông và khu vực bờ biển phía Tây Paracels (bờ biển Hoàng Sa). Bước sang thế kỷ XVII và đặc biệt là thế kỷ XVIII, nhiều bản đồ đã thể hiện rõ ràng hơn vị trí, đặc biểm địa lý và mối quan hệ chủ quyền của với khu vực Đàng Trong. Tuy nhiên, hầu hết bản đồ này vẫn xếp Paracels vào khu vực Đông Ấn.
Đến đầu thế kỷ XIX, khi Vương triều Nguyễn được thành lập với sự khẳng định chủ quyền của Việt Nam một cách đầy đủ, bản đồ phương Tây mới chính thức xác nhận quần đảo Paracels nằm trong phạm vi lãnh thổ Việt Nam và thuộc về nước Việt Nam. Partie de la Cochinchie là bản đồ đầu tiên vẽ một cách tuyệt đối chính xác vị trí (kinh độ, vĩ độ), đặc điểm địa lý, tên gọi phương Tây của các đảo lớn nhất và quan trọng nhất trong quần đảo Hoàng Sa. Bản đồ đặt trong khu vực Cochinchine là một bộ phận không thể tách rời của Đế chế An Nam, minh chứng rõ ràng và chuẩn xác chủ quyền của Việt Nam ở Paracels được quốc tế ghi nhận.
Giáo sư Nguyễn Quang Ngọc khẳng định, bộ Atlas Thế giới của Philippe Vandermaelen xét trên mọi khía cạnh đều có thể coi là tài liệu vô giá, là bằng chứng hùng hồn, đích thực, hiệu quả và có giá trị pháp lý quốc tế cao cho công cuộc đấu tranh bảo vệ chủ quyền biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc Việt Nam./.
