Nhân kỷ niệm 75 năm thành lập ngành Ngoại giao Việt Nam (1945-2020), sáng 24/8, tại Hà Nội, Bộ Ngoại giao tổ chức Hội thảo khoa học: “75 năm Ngoại giao Việt Nam: Bài học kinh nghiệm và định hướng”.
Tham gia phát biểu tại Hội thảo khoa học, Đại sứ Nguyễn Phương Nga, Chủ tịch Liên hiệp các Tổ chức hữu nghị Việt Nam đã có bài tham luận về "Các vấn đề đặt ra với đối ngoại nhân dân trong tình hình mới".
Xin đăng tải toàn bộ nội dung bài tham luận của Chủ tịch Liên hiệp các Tổ chức hữu nghị Việt Nam tại Hội thảo khoa học:
Trong suốt 70 năm qua, đối ngoại nhân dân, một trong 3 chân kiềng của ngoại giao Việt Nam, đã vận dụng sáng tạo tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh, đạt được những thành tựu quan trọng, góp phần cùng đối ngoại Đảng và ngoại giao Nhà nước hình thành mặt trận nhân dân thế giới, đoàn kết, ủng hộ nhân dân ta trong đấu tranh giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước, làm tròn nghĩa vụ quốc tế, thoát khỏi bị bao vây, cấm vận, huy động sự ủng hộ và nguồn lực quốc tế phục vụ công cuộc đổi mới, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Công tác đối ngoại nhân dân hiện nay có những thuận lợi rất lớn. Những thành tựu to lớn trong công cuộc đổi mới và hội nhập quốc tế đã đưa vị thế và uy tín quốc tế của Việt Nam ngày càng được nâng cao. Với việc thực hiện đường lối đối ngoại mở rộng, đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ quốc tế, quan hệ đối ngoại nhân dân và lực lượng làm công tác đối ngoại nhân dân của Việt Nam ngày càng được mở rộng. Bạn bè quốc tế yêu mến, cảm phục nhân dân Việt Nam về đấu tranh chống giặc ngoại xâm, về xây dựng và phát triển đất nước và gần đây là ngăn chặn đại dịch COVID-19, tin tưởng ở Việt Nam và sẵn sàng tăng cường hợp tác với Việt Nam.
Trên thế giới cùng với sự phát triển mạnh mẽ của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ Tư, xu hướng dân chủ hóa đời sống quốc tế được thúc đẩy, cộng đồng quốc tế đang thực hiện chương trình phát triển bền vững với người dân là trung tâm, đã làm gia tăng vai trò và tiếng nói của các tổ chức nhân dân, các nhân tố phi nhà nước, các doanh nghiệp và người dân trong quan hệ quốc tế và trong việc hợp tác xứ lý các thách thức toàn cầu.
Bên cạnh những thuận lợi cơ bản đó, những biến chuyển sâu sắc khó lường của tình hình quốc tế đã và đang tác động sâu sắc đa chiều, tới phong trào nhân dân thế giới và quan hệ hợp tác giữa nhân dân các nước, đặt ra những vấn đề đổi mới với công tác Đối ngoại nhân dân.
 |
| Đại sứ Nguyễn Phương Nga, Chủ tịch Liên hiệp các Tổ chức hữu nghị Việt Nam trình bày bài tham luận về "Các vấn đề đặt ra với đối ngoại nhân dân trong tình hình mới". |
Một số vấn đề đang được đặt ra với Đối ngoại nhân dân
1. Trước hết, đó là yêu cầu cấp thiết phải năng động thích ứng và ứng xử linh hoạt trong môi trường quốc tế mới và tập hợp lực lượng mới.
Thế giới đang và tiếp tục thay đổi nhanh chóng, chuyển giai đoạn sang một trật tự mới chưa được định hình rõ, ngày càng bất ổn, bất định, bất an, nhất là dưới tác động sâu sắc, toàn diện và lâu dài của đại dịch COVID-19 với nhiều hệ lụy nghiêm trọng đối với mọi mặt đời sống quốc tế, làm lộ rõ những điểm yếu trong mô hình phát triển và quản trị của nhiều nước. Tương quan lực lượng và cán cân sức mạnh thay đổi nhanh chóng. Thực lực khả năng dẫn dắt, lãnh đạo của các nước lớn đều bị suy giảm đáng kể.
Mặc dù xu thế chung là hòa bình, hợp tác, phát triển vẫn được duy trì song các nhân tố gây mất ổn định gia tăng bởi suy thoái kinh tế, các thách thức an ninh phi truyền thống và mặt trái của toàn cầu hóa, chủ nghĩa đơn phương, dân túy, dân tộc cực đoan, chính trị cường quyền, nước lớn không tôn trọng Luật pháp quốc tế, chủ nghĩa đa phương, hợp tác quốc tế trong các khuôn khổ, thể chế hiện hành (LHQ, WTO…) đứng trước thách thức lớn.
Các quốc gia đều điều chỉnh chiến lược, đặt lợi ích quốc gia, dân tộc lên hàng đầu, cạnh tranh chiến lược gay gắt giữa các nước lớn. Mỹ và Trung Quốc bước sang một giai đoạn đối đầu trực diện, toàn diện từ địa chiến lược, thương mại, công nghệ đến chính trị, an ninh, mô hình phát triển và hệ giá trị, không chỉ ở khu vực Châu Á – Thái Bình Dương mà trên cả phạm vi toàn cầu, trong quan hệ chính trị, ngoại giao song phương và đa phương với những biểu hiện ngày càng rõ của một cuộc Chiến tranh Lạnh mới.
Hoa Kỳ tăng cường sử dụng con bài “ý thức hệ” để tập hợp lực lượng chống Trung Quốc. Hình thái mới trong cục diện thế giới đang hình thành, không đơn thuần là đa cực mà là “Mạng – Đa trung tâm”, ngoài Mỹ - Trung Quốc – Nga cũng có trung tâm khác (một hoặc nhóm nước). Cùng với đó là sự xuất hiện và vai trò ngày càng nổi lên của các tập hợp lực lượng do các cường quốc tầm trung dẫn dắt và các nhân tố phi nhà nước.
Ở khu vực Châu Á – Thái Bình Dương, tình hình Biển Đông diễn biến ngày càng phức tạp do các hành động đơn phương, vi phạm luật pháp quốc tế của Trung Quốc và cạnh tranh chiến lược gia tăng giữa Mỹ và Trung Quốc.
Trung Quốc đẩy mạnh triển khai toàn diện các biện pháp chính trị, ngoại giao, pháp lý, tuyên truyền quân sự hóa, dân sự hóa trên thực địa nhằm thực hiện chiến lược kiểm soát Biển Đông, vi phạm chủ quyền, quyền chủ quyền, quyền tài phán và lợi ích hợp pháp của Việt Nam và một số nước khác, đe dọa hòa bình, ổn định trong khu vực. Hoa Kỳ tăng cường hiện diện, mạnh mẽ bác bỏ các yêu sách phi pháp của Trung Quốc ở Biển Đông, một số nước trong khu vực ASEAN và các nước lớn như Nhật, Úc, Anh, Pháp, Đức thể hiện lập trường mạnh mẽ hơn, phản đối các yêu sách và hành động của Trung Quốc.
Mặc dù hòa bình, độc lập dân tộc, phát triển và tiến bộ xã hội vẫn là mục tiêu chung, là đích hướng tới của nhân loại tiến bộ, song phong trào nhân dân trên thế giới đã có nhiều thay đổi so với các khái niệm truyền thống trước kia cả về mục tiêu và tập hợp lực lượng.
Nếu như trước đây có sự phân tuyến rõ rệt dựa trên ý thức hệ giữa một bên là lực lượng tiến bộ như phong trào cộng sản và công nhân quốc tế; phong trào cánh tả; phong trào giải phóng dân tộc với một bên là lực lượng hiếu chiến, chống cộng, phân biệt chủng tộc, phát xít mới… thì hiện nay bên cạnh tập hợp lực lượng dưới ngọn cờ truyền thống (chống chủ nghĩa đế quốc, chống chiến tranh xâm lược, vì hòa bình…) tập hợp lực lượng đã trở nên rất linh hoạt và đa dạng và trên cơ sở lợi ích của từng quốc gia, dân tộc, đảng phái, cộng đồng dân cư, và trên từng vấn đề như dân sinh, dân chủ, biến đổi khí hậu, chống chạy đua vũ trang, chống toàn cầu hóa và các hiệp định thương mại tự do…
Trước sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân tộc cực đoan, dân túy, phát xít mới… nhiều phong trào phản kháng xã hội, chống độc tài, bất công, vì dân sinh, dân chủ và công bằng xã hội đã bùng nổ và có ảnh hưởng mạnh mẽ trên quốc tế và ở nhiều nước. Một số tập hợp mang tính phong trào tỏ ra có sức hấp dẫn hơn các tập hợp lực lượng truyền thống bởi sự linh hoạt về tôn chỉ, mục đích và tập hợp lực lượng.
Các phong trào hòa bình cánh tả, tiến bộ gặp nhiều thách thức, chậm đổi mới. Thiếu sự tập hợp lực lượng rộng rãi ở cấp độ quốc tế tại các diễn đàn nhân dân khu vực và quốc tế ngay cả trên những vấn đề cấp bách như chống chiến tranh, chạy đua vũ trang, biến đổi khí hậu… Có sự chia rẽ phân hóa trong các tập hợp lực lượng của các nước đang phát triển như G77, phong trào Không liên kết, phong trào cánh tả Mỹ La tinh bởi sự khác biệt về mối quan tâm, mục tiêu và lợi ích.
Ngoài sự đồng thuận cao được tiếp tục duy trì trong việc đòi Mỹ bỏ cấm vận chống Cu Ba, có sự phân hóa, lập trường khâc biệt trong nhiều vấn đề cả về an ninh và phát triển như Syria, Iran, Venezuela, người dân tộc thiểu số Bengali (Rohingya) ở Myanmar, vấn đề Biển Đông… do khác biệt về lợi ích và áp lực ‘chọn phe’, tác động lôi kéo, sự chi phối của các nước lớn. Một số thế lực tăng cường sử dụng chiêu bài “dân chủ, nhân quyền” và kênh nhân dân để chia rẻ phong trào nhân dân, can thiệp vào công việc nội bộ của các quốc gia.
2.Thứ hai là việc huy động đoàn kết quốc tế, ủng hộ Việt Nam đứng trước thách thức mới
Trong các giai đoạn trước đây chúng ta đã huy động được cao độ sự đoàn kết, ủng hộ quốc tế bởi sự nghiệp chính nghĩa của nhân dân ta phù hợp với mục tiêu chung của thời đại, nguyện vọng của nhân dân thế giới, với các trào lưu, xu thế tiến bộ thế giới. Trong bối cảnh quốc tế phức tạp hiện nay, khi các nước đều đề cao lợi ích quốc gia, dân tộc việc huy động đoàn kết với Việt Nam chỉ có thể thành công nếu kết hợp được với lợi ích quốc gia, dân tộc với lợi ích của đối tác và lợi ích chung của nhân loại.
Vị thế của Việt Nam được nâng lên cũng đồng nghĩa với trách nhiệm lớn hơn của Việt Nam cả trong các quan hệ hợp tác nhân dân. Nhân dân thế giới, cộng đồng quốc tế kỳ vọng Việt Nam góp phần tích cực, xứng đáng vào việc giải quyết các vấn đề chung. Do đó, cần phải xác định đúng những nội dung hợp tác, ngọn cờ tập hợp lực lượng, xử lý thỏa đáng các mâu thuẫn về lợi ích để làm tròn nghĩa vụ quốc tế, bảo vệ chân lý, giữ được lập trường nguyên tắc mà vẫn đảm bảo lợi ích quốc gia, dân tộc, không ảnh hưởng tới quan hệ nhà nước và các đối tác, huy động được sự ủng hộ quốc tế ở mức cao nhất.
Trong bối cảnh kinh tế thế giới lâm vào suy thoái, nguồn lực dành cho hỗ trợ quốc tế suy giảm, Việt Nam lại đã trở thành nước thu nhập trung bình nên đối với một số nhà tài trợ và các tổ chức phi chính phủ nước ngoài Việt Nam không còn là đối tượng cần được ưu tiên trợ giúp.
Thế hệ Việt Nam với những người bạn quốc tế đã kề vai sát cánh với nhân dân ta trong đấu tranh giải phóng dân tộc, xóa bỏ bao vây cấm vận, khắc phục hậu quả chiến tranh nay không còn nhiều. Giới trẻ các nước chưa hiểu biết nhiều về Việt Nam.
Các thế lực phản động, chống Việt Nam tăng cường khai thác các kênh nhân dân, các phương tiện truyền thông mới để vu cáo, bôi nhọ, chia rẽ đoàn kết quốc tế với Việt Nam.
Mặc dù cộng đồng quốc tế ngày càng quan ngại về hành xử ngang ngược của Trung Quốc ở Biển Đông, vẫn còn những người hoặc do chịu sức ép chính trị, kinh tế và ảnh hưởng của tuyên truyền Trung Quốc, hoặc do chưa đầy đủ thông tin, chưa hiểu đúng về bản chất vấn đề Biển Đông, có tâm lý e ngại, tránh né thể hiện quan điểm và cá biệt có những tiếng nói lạc lõng chia sẻ quan điểm của Trung Quốc.
3. Thứ ba là định vị vai trò của đối ngoại nhân dân trong giai đoạn mới
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói: “Cách mạng Việt Nam trong bất kỳ hoàn cảnh nào cũng cần vai trò đóng góp của đối ngoại nhân dân”. Trong lịch sử, Đối ngoại nhân dân đã từng có vai trò đặc biệt quan trọng, nhất là khi nước ta chưa có kênh liên lạc chính thức với các nước.
Ngày nay, ngoại giao Nhà nước, Đối ngoại Đảng phát triển mạnh mẽ, thiết lập được các kênh hợp tác trực tiếp, hiệu quả, các khuôn khổ quan hệ, hợp tác mới với cam kết chính trị ở cấp cao nhất tôn trọng thể chế chính trị của nhau, độ tin cậy, lòng tin chính trị được nâng cao.
Tuy vậy, Đối ngoại nhân dân vẫn có tầm quan trọng đặc biệt vì: Đối ngoại nhân dân có thế mạnh đặc thù (như là nước: mềm mại, linh hoạt, có thể đi đến mọi ngõ ngách; làm mềm dịu, hạ nhiệt, gột rửa, sàng lọc; khi cần có thể tạo nên sức mạnh to lớn như bão lũ), trong môi trường quốc tế phức tạp, đối tượng, đối tác đan xen, vừa đấu tranh vừa hợp tác trên cơ sơ lợi ích, Đối ngoại nhân dân có khả năng tiếp cận được rộng rãi các đối tượng, thiết lập được các mối quan hệ cá nhân với doanh nhân, chính giới, nhân sĩ… có thể linh hoạt kết hợp cả hai mặt hợp tác và đấu tranh phù hợp với từng thời điểm và từng đối tượng, hỗ trợ hiệu quả cho đối ngoại Đảng và Ngoại giao Nhà nước nhất là trong vấn đề phức tạp, nhạy cảm.
 |
| Các đại biểu chụp ảnh lưu niệm tại hội thảo khoa học. |
Một số khuyến nghị nhằm phát huy sức mạnh của đối ngoại nhân dân trong bối cảnh mới
Cần tiếp tục quán triệt quan điểm của Đảng và tư tưởng Hồ Chí Minh về đường lối đối ngoại, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, thấm nhuần sâu sắc và phát huy tình cảm quốc tế trong sáng, thủy chung của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Xác định rõ nhiệm vụ của Đối ngoại nhân dân trong giai đoạn mới là: Tăng cường tình hữu nghị và hợp tác với nhân dân các nước, giữ vững môi tường hòa bình, huy động ủng hộ quốc tế phục vụ công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa, phát triển đất nước và hội nhập quốc tế toàn diện và sâu rộng, phục vụ lợi ích quốc gia, dân tộc, bảo vệ vững chắc chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và chế độ XHCN.
Trên cơ sở đảm bảo lợi ích quốc gia- dân tộc, giữ vững độc lập, tự chủ, đối ngoại nhân dân cần tiếp tục nêu cao ngọn cờ hòa bình, độc lập dân tộc, dân chủ và tiến bộ xã hội, đoàn kết với các lực lượng tiến bộ thúc đẩy hòa bình, hữu nghị, hợp tác, phát triển bền vững và tuân thủ luật pháp quốc tế.
Từ đó, cần có tư duy mới, đột phá, sáng tạo về nội dung, phương thức hoạt động của đối ngoại nhân dân theo tinh thần đa dạng hóa, mở rộng phạm vi hoạt động, đối tác cũng nhưu lực lượng của Đối ngoại nhân dân, thúc đẩy quan hệ đoàn kết, hữu nghị và hợp tác nhân dân đi vào chiều sâu, thực chất, hiệu quả, không chỉ bó hẹp trong các khuôn khổ truyền thống, mà mở rộng, gắn kết chặt chẽ với các mục tiêu cụ thể trong các lĩnh vực kinh tế, thương mại, văn hóa – giáo dục, khoa học công nghệ, du lịch, đầu tư, giáo dục đào tạo, y tế, sức khỏe, môi trường, ứng phó với biến đổi khí hậu, khắc phục hậu quả chiến tranh… để tranh thủ nguồn lực cả về vốn, tri thức và công nghệ cho công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Cần thay đổi tư duy là Đối ngoại nhân dân là chỉ tập trung vào các hoạt động hòa bình, đoàn kết, hữu nghị. Trên thực tế còn rất nhiều lĩnh vực mà các cơ quan chủ trì không thể làm hết được, nên cần có cơ chế linh hoạt hơn để Đối ngoại nhân dân tham gia phát huy được thế mạnh của Đối ngoại nhân dân.
Tập trung vào các đối tác nhân dân các nước láng giềng có chung biên giới Lào, Campuchia, Trung Quốc, các nước ASEAN, các nước đối tác chiến lược, đối tác toàn diện, bạn bè truyền thống, xác định chính sách, nội hàm thúc đẩy hợp tác trên từng lĩnh vực với từng đối tác, không áp dụng khuôn mẫu chung. Trong khi tiếp tục củng cố và làm sâu sắc hơn quan hệ với các đối tác truyền thống, tăng cường thiết lập quan hệ và huy động sự ủng hộ của các lực lượng rộng rãi, nhất là giới trẻ, các doanh nhân, chính trị gia, nhà văn hóa… có tầm ảnh hưởng lớn, có thiện cảm với Việt Nam, chia sẻ quan điểm và lợi ích với Việt Nam. Mở rộng giao lưu nhân dân với các nước ở khu vực Trung Đông, Châu Phi và Mỹ La tinh.Tích cực đổi mới, nâng cao chất lượng tham gia của các tổ chức nhân dân Việt Nam tại các diễn đàn nhân dân đa phương khu vực và quốc tế.
Quán triệt Chỉ thị số 25-CT/TW ngày 8/8/2018 của Ban bí thư về “Đẩy mạnh và nâng tầm đối ngoại đa phương” đến 2030. Chủ động vận động đấu tranh bảo vệ và thúc đẩy lợi ích của Việt Nam, đặc biệt trong các vấn đề dân chủ, nhân quyền, dân tộc, tôn giáo, chủ quyền biển đảo, nâng cao vị thế, hình ảnh, uy tín Việt Nam, Chuyển từ tích cực tham gia sang tạo dựng cơ hội, phát huy vai trò, nghiên cứu khả năng xây dựng những diễn đàn, tập hợp lực lượng nhân dân mới trong những lĩnh vực thúc đẩy hòa bình bền vững và phát triển bền vững như hợp tác khu vực và tiểu vùng, bảo vệ môi tường, an ninh năng lượng, an ninh lương thực, an ninh nguồn nước, biến đổi khí hậu, sức khỏe và an ninh con người… Phát huy vai trò của các tổ chức nhân dân Việt Nam tại Diễn đàn Nhân dân ASEAN, Diễn đàn nhân dân Á – Âu, các diễn đàn nhân dân trong khuôn khổ Liên hợp quốc.
Phát huy vai trò Đối ngoại nhân dân trong công tác vận động, quan hệ với các tổ chức phi chính phủ nước ngoài (PCPNN).
Các tổ chức PCPNN không chỉ là nguồn hỗ trợ hiệu quả công cuộc giảm nghèo, giải quyết các vấn đề xã hội, nhân đạo, cung cấp kinh nghiệm quản lý mà còn là một kênh truyền tải thông tin khách quan về Việt Nam ra thế giới. Do vậy, cần chú trọng gắn các chương trình, dự án với các yêu cầu chính trị, đối ngoại, phục vụ mục tiêu phát triển của Việt Nam, kết hợp chặt chẽ công tác vận động với hỗ trợ và giám sát hiệu quả của các dự án.
Phát huy vai trò của Đối ngoại nhân dân trong công tác thông tin đối ngoại và công tác người Việt Nam ở nước ngoài.
Chú trọng đổi mới ấn phẩm thông tin, xuất bản với nhiều ngôn ngữ, nội dung, hình thức phong phú, hấp dẫn phù hợp với yêu cầu và đặc thù của các nhóm đối tượng. Tăng cường khai thác, sử dụng các phương tiện truyền thông hiện đại, mạng xã hội trong công tác Đối ngoại nhân dân để thông tin đến bạn bè quốc tế thành tựu mọi mặt và chính sách đối ngoại của Việt Nam, về tình hình Biển Đông, và lập trường của Việt Nam, phản bác lại các thông tin sai trái về Việt Nam.
Nâng cao hiệu quả phối hợp giữa đối ngoại Đảng, ngoại giao nhà nước với đối ngoại nhân dân
Tăng cường trao đổi, cung cấp thông tin, tạo điều kiện cho Đối ngoại nhân dân tham gia vào các nghiên cứu, trao đổi chính sách; chuẩn bị cho các sự kiện đối ngoại lớn, các hoạt động cấp cao… phát huy thế mạnh của nền ngoại giao toàn diện.
Triển khai tốt các chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước, tạo điều kiện thuận lợi cho Đối ngoại nhân dân.
Cần quán triệt sâu sắc vai trò và tầm quan trọng của công tác đối ngoại nhân dân trong tình hình mới. Thể chế hóa và thực hiện nhất quán các chỉ thị của Đảng về cơ chế, chính sách, bảo đảm điều kiện cho hoạt động Đối ngoại nhân dân, đặc biệt là Chỉ thị 38 ngày 19/9/2019 của Ban Bí thư trung ương Đảng về tiếp tục đổi mới, phát huy vai trò, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Liên hiệp các Tổ chức hữu nghị Việt Nam trong tình hình mới. Chú trọng đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ để xây dựng được đội ngũ cán bộ làm công tác đối ngoại nhân dân bản lĩnh, tâm huyết, gắn bó, dày dạn kinh nghiệm trong tiếp xúc, vận động, đấu tranh quốc tế, đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ.
Trong bối cảnh tình hình mới, Liên hiệp các Tổ chức hữu nghị Việt Nam, lực lựng nòng cốt của đối ngoại nhân dân, sẽ tiếp tục nỗ lực đổi mới, tư duy và hành động, thực hiện đúng phương châm của đối ngoại nhân dân “chủ động, linh hoạt, sáng tạo, hiệu quả” để nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động, cùng các binh chủng khác phát huy vai trò tiên phong của đối ngoại, phục vụ đắc lực công cuộc xây dựng, phát triển, bảo vệ Tổ quốc và hội nhập quốc tế, đồng thời góp phần vào sự nghiệp hòa bình, độc lập, dân tộc và tiến bộ trên thế giới.
VNF
