Trong giai đoạn đấu tranh giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước (1945-1975), ĐNĐP đã góp phần khẳng định vị thế của một nước Việt Nam độc lập, thống nhất với những quyền dân tộc cơ bản trên trường quốc tế, hình thành mặt trận quốc tế rộng rãi chưa từng có để ủng hộ và hỗ trợ Việt Nam đấu tranh chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, với những dấu ấn nổi bật là các cuộc đàm phán đa phương với các cường quốc tại Genève năm 1954, các vòng đàm phán Paris kéo dài từ năm 1968 đến đầu năm 1973 về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam.
Đến giai đoạn xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa (năm 1975 đến nay), ĐNĐP Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu to lớn, góp phần quan trọng phá thế bao vây cấm vận, bảo vệ vững chắc chủ quyền lãnh thổ, duy trì môi trường hòa bình, ổn định, nâng cao vị thế đất nước, thu hút mọi nguồn lực phục vụ phát triển.
Đặc trưng nổi bật của ĐNĐP Việt Nam là có sự kết hợp đồng bộ giữa ngoại giao Nhà nước, trong đó có Quốc hội, với đối ngoại Đảng và ngoại giao nhân dân. Việc nước ta trở thành thành viên Liên hợp quốc (LHQ) năm 1977 đến ASEAN năm 1995 và Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) năm 2007 là những sự kiện quan trọng, từ mở ra thời kỳ mới cho đối ngoại nói chung và ĐNĐP nói riêng, đến mở đường cho tiến trình hội nhập khu vực, tiểu khu vực và ghi dấu tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế trên quy mô toàn cầu.
Sự trưởng thành của ĐNĐP Việt Nam thể hiện rõ qua việc tham gia và đóng góp ngày càng tích cực, chủ động, hiệu quả, đa dạng về cấp độ, hình thức, phương thức. Năng lực chủ trì, điều hành và vai trò dẫn dắt tại các diễn đàn đa phương của Việt Nam cũng ngày càng được khẳng định, đặc biệt với việc đảm nhận thành công các trọng trách quốc tế như: Chủ tịch ASEAN năm 2010, thành viên không thường trực Hội đồng Bảo an LHQ nhiệm kỳ 2008-2009, chủ nhà Năm APEC 2006 và 2017. Từ năm 2014, ta cử lực lượng quân đội tham gia các hoạt động gìn giữ hòa bình LHQ, đánh dấu một bước nâng tầm hội nhập và đóng góp của ta đối với nỗ lực quốc tế duy trì hòa bình và an ninh thế giới. Ta cũng đã tích cực tham gia một mạng lưới rộng lớn của hầu hết các cơ chế hợp tác, liên kết kinh tế đa phương từ cấp độ toàn cầu (WTO, WB, IMF…), liên khu vực (ASEM, APEC, FEALAC…), khu vực (ASEAN, ADB…) cho đến mạng lưới các hiệp định thương mại tự do với hầu hết các trung tâm kinh tế-thương mại hàng đầu thế giới. Hợp tác đa phương trong các lĩnh vực văn hóa, an sinh xã hội, lao động, thông tin-truyền thông, môi trường, du lịch... ngày càng được mở rộng trên tinh thần áp dụng một cách chọn lọc các tiêu chí, tiêu chuẩn khu vực và quốc tế phù hợp với các điều kiện kinh tế-xã hội của Việt Nam, qua đó giúp hình thành bản sắc văn hóa Việt Nam thời kỳ hội nhập, thúc đẩy tiến bộ xã hội, xóa đói giảm nghèo và thực hiện các mục tiêu thiên niên kỷ của LHQ…
Bên cạnh đó, việc triển khai công tác ĐNĐP trên thực tế vẫn còn một số hạn chế như tư duy, cách tiếp cận chuyển biến chậm so với chuyển biến của tình hình khu vực, quốc tế và tiến trình hội nhập quốc tế của nước ta. Mức độ chủ động tham gia, tranh thủ hợp tác đa phương trên một số lĩnh vực còn thấp; đóng góp, đề xuất sáng kiến còn hạn chế; chưa khai thác triệt để thế mạnh và lợi ích mà hợp tác đa phương mang lại. Đội ngũ cán bộ đa phương còn thiếu về số lượng, hạn chế về kỹ năng, trình độ.
Thế giới đang bước vào thời kỳ phát triển mới với nhiều chuyển biến sâu rộng. Hòa bình, hợp tác và phát triển vẫn là xu thế lớn, song các thách thức toàn cầu ngày càng gay gắt, phức tạp, buộc các quốc gia, khu vực phải cùng giải quyết thông qua các cơ chế đa phương, trước hết là LHQ. Các thể chế đa phương đa lĩnh vực, đa tầng nấc vẫn tiếp tục phát triển, tạo nền tảng quan trọng cho quan hệ quốc tế. Tuy nhiên, chủ nghĩa dân tộc cực đoan, thực dụng, cách hành xử đơn phương, chính trị cường quyền... cũng có xu hướng quay trở lại mạnh hơn, thách thức vai trò của các thể chế đa phương.
Ở trong nước, Nghị quyết Đại hội lần thứ XII của Đảng định hướng công tác ĐNĐP là “chủ động tham gia và phát huy vai trò tại các cơ chế đa phương, đặc biệt là ASEAN và LHQ”. Nghị quyết số 22-NQ/TW ngày 10-4-2013 của Bộ Chính trị về hội nhập quốc tế cũng nêu rõ nhiệm vụ “chủ động và tích cực tham gia các thể chế đa phương, góp phần xây dựng trật tự chính trị và kinh tế công bằng, dân chủ, ngăn ngừa chiến tranh, xung đột, củng cố hòa bình, đẩy mạnh hợp tác cùng có lợi”.
Từ tình hình đó, ngày 8/8/2018, Ban Bí thư đã ban hành Chỉ thị số 25-CT/TW về đẩy mạnh và nâng tầm ĐNĐP đến năm 2030, văn bản chỉ đạo đầu tiên của Đảng ta về công tác ĐNĐP của đất nước, đưa ĐNĐP thành một định hướng chiến lược quan trọng hàng đầu và là một phương thức hiệu quả thực hiện thắng lợi hai nhiệm vụ chiến lược-xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Chỉ thị 25-CT/TW xác định mục tiêu của công tác ĐNĐP thời gian tới là “nỗ lực vươn lên đóng vai trò nòng cốt, dẫn dắt hoặc hòa giải tại các diễn đàn, tổ chức đa phương có tầm quan trọng chiến lược đối với đất nước”, đồng thời đề ra các quan điểm chỉ đạo chính, xác định đây là nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị; việc thực hiện phải bảo đảm lợi ích quốc gia-dân tộc và góp phần giải quyết các vấn đề khu vực và toàn cầu, xử lý hài hòa những quan tâm chính đáng của đối tác, chủ động đóng góp xây dựng các thể chế đa phương theo hướng minh bạch, công bằng, dân chủ; kết hợp chặt chẽ giữa ĐNĐP và song phương, phát huy sức mạnh tổng hợp của đối ngoại đảng, ngoại giao nhà nước và đối ngoại nhân dân, huy động mọi tiềm năng của xã hội.
Từ đó, chỉ thị đề ra 7 nhóm nhiệm vụ, giải pháp, trong đó xác định các tầng nấc ưu tiên là ASEAN, LHQ, các khuôn khổ hợp tác ở châu Á-Thái Bình Dương, hợp tác tiểu vùng; với trọng tâm là lĩnh vực kinh tế, phù hợp với xu hướng chung là ưu tiên phát triển kinh tế để gia tăng sức mạnh tổng hợp của quốc gia, cũng như ưu tiên của ta là tập trung phát triển kinh tế và hội nhập kinh tế quốc tế, đồng thời đẩy mạnh trên lĩnh vực chính trị, quốc phòng, an ninh, xã hội, môi trường, văn hóa, y tế và các lĩnh vực khác nhằm mục tiêu giữ vững môi trường hòa bình, ổn định, thúc đẩy triển khai các cam kết khu vực và quốc tế liên quan, nhất là Chương trình nghị sự 2030 về phát triển bền vững và Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu, ứng phó các thách thức toàn cầu; nâng cao năng lực triển khai thông qua đổi mới tư duy, nhận thức về tầm quan trọng của ĐNĐP, đào tạo, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ.
Việc thực hiện thắng lợi Chỉ thị 25-CT/TW sẽ có ý nghĩa quan trọng, góp phần đẩy mạnh hội nhập quốc tế sâu và rộng, nâng cao vị thế, uy tín quốc tế của Việt Nam, đồng thời tranh thủ các nguồn lực phục vụ phát triển đất nước. Do đó, các cấp, các ngành cần xây dựng chương trình, kế hoạch thực hiện phù hợp và chủ động phối hợp chặt chẽ trong triển khai nhằm tạo sự đồng thuận cao trong toàn hệ thống chính trị, thực hiện hiệu quả việc đẩy mạnh và nâng tầm công tác ĐNĐP./.
Lê Hoài Trung, Ủy viên Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao
T.H Theo QĐND
