Cách đây đúng 50 năm, khi cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của nhân dân Việt Nam đang trong giai đoạn khốc liệt, anh Nguyễn Văn Trỗi, chiến sĩ biệt động thuộc Đại đội quyết tử cánh Tây Nam Sài Gòn được giao nhiệm vụ đặt mìn tại cầu Công Lý để ám sát Bộ trưởng quốc phòng Mỹ Robert McNamara. Cuộc ám sát không thành, anh Trỗi bị bắt ngày 09/05/1964 và bị chính quyền Sài Gòn kết án tử hình 4 tháng sau đó.
Thời gian này, nhân dân Vê-nê-zu-ê-la cũng đang rên xiết dưới sự cai trị của chế độ độc tài thân Mỹ của Tổng thống Raul Leoni. Phong trào đấu tranh du kích phát triển khắp mọi nơi, nhưng mạnh nhất là nhóm UTC (Unidad Tartien de conpale) mang tên Livia Gouverneur do ông Luis Correa làm Tư lệnh.
Đầu tháng 8/1964, Tư lệnh Luis Correa giao cho một tổ chức hành động của UTC gồm có 12 người tổ chức bắt cóc một tên Mỹ nào đó làm con tin để đòi Chính quyền Mỹ trả tự do cho anh Nguyễn Văn Trỗi.
Nhóm hành động đã quyết định bắt cóc viên Trung tá Mỹ Michael Smolen, Phó trưởng ban Cơ quan quân sự Mỹ tại Caracas. M. Smolen nguyên là phi công tiêm kích trong Đại chiến thế giới lần thứ hai, đã lập nhiều chiến công trong cuộc không chiến với không quân Nhật trên vùng trời tại Thái Bình Dương, và được xem như là một anh hùng của quân đội Mỹ.
Sau khi bắt giữ M. Smolen, nhóm UTC đã gửi thư đến Cơ quan đại diện quân sự Mỹ tại Caracas, Tổng thống Raul Leoni và một số tờ báo lớn và ra điều kiện: thả ngay Nguyễn Văn Trỗi ở Việt Nam, nếu Chính quyền Sài Gòn xử bắn anh Trỗi thì 3 giờ sau UTC sẽ hành quyết M. Smolen. Ngay sau đó, thông tin về cuộc trao đổi “mạng đổi mạng” đã tràn ngập trên các báo ở Vê-nê-zu-ê-la và ở miền Nam Việt Nam.
Cơ quan quân sự Mỹ ở Vê-nê-zu-ê-la lập tức ra tuyên bố sẽ đồng ý điều kiện trao đổi Smolen lấy anh Nguyễn Văn Trỗi. Tuy nhiên, do sự lật lọng của Chính quyền Mỹ, Ngụy Sài Gòn cùng với sự truy lùng ráo riết của cảnh sát và quân đội Chính quyền Vê-nê-zu-ê-la, cuộc trao đổi đã không thành công. Ba ngày sau khi viên Trung tá M. Smolen được thả, Chính quyền Ngụy Sài Gòn đã ra lệnh xử bắn anh Nguyễn Văn Trỗi.
Năm mươi năm đã trôi qua, nhưng câu chuyện về hành động nghĩa cử của các chiến sĩ cách mạng Vê-nê-zu-ê-la đối với Cách mạng Việt Nam vẫn mãi còn đó, như biểu tượng cho tình hữu nghị của hai dân tộc. Khi nhắc đến Vê-nê-zu-ê-la, mọi người dân Việt Nam đều nhớ đến bài thơ “Hãy nhớ lấy lời tôi” của nhà thơ Tố Hữu, trong đó có 2 câu:
“…Du kích quân Ca-ra-cat đã vì Anh
Bắt một tên giặc Mỹ giữa đô thành…”
Nhân ngày thế giới cùng hành động đoàn kết với nhân dân Vê-nê-zu-ê-la (26/2/2014), Vietpeace xin nhắc câu chuyện xưa để được tri ân những người bạn Vê-nê-zu-ê-la. Nhân dân Việt Nam sẽ luôn ủng hộ Cách mạng Ve-nê-zu-e-la và vun đắp cho tình hữu nghị càng thêm bền chặt.
Hà Trần
