Quan hệ Đối tác Chiến lược sâu rộng Việt Nam-Nhật Bản

Việt Nam và Nhật Bản chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao ngày 21/9/1973.

Trải qua 50 năm vun đắp và xây dựng, quan hệ hữu nghị và hợp tác giữa Việt Nam và Nhật Bản không ngừng được củng cố và phát triển toàn diện trên mọi lĩnh vực, trở thành một điểm sáng trong việc triển khai đường lối đối ngoại độc lập tự chủ, đa dạng hóa, đa phương hóa quan hệ quốc tế của Đảng và Nhà nước Việt Nam.

Đối tác chính trị tin cậy

Từ khi thiết lập quan hệ ngoại giao năm 1973 cho đến nay, Việt Nam và Nhật Bản đã lần lượt xác lập khuôn khổ quan hệ từ Đối tác Tin cậy, Ổn định lâu dài năm 2002 lên Đối tác Chiến lược Vì Hòa bình và Thịnh vượng ở châu Á năm 2009 và Đối tác Chiến lược Sâu rộng Vì Hòa bình và Thịnh vượng ở châu Á năm 2014.

Sau khi thiết lập quan hệ Đối tác Chiến lược Sâu rộng Vì Hòa bình và Thịnh vượng ở châu Á ,hợp tác giữa hai nước tiếp tục phát triển tốt đẹp với sự tin cậy chính trị cao.

Đây là cơ sở để hợp tác toàn diện và sâu rộng giữa hai nước đạt nhiều thành tựu trên tất cả các lĩnh vực. Sự tin cậy, hiểu biết lẫn nhau không ngừng được nâng cao, tạo nền tảng ngày càng tốt đẹp, xúc tiến nhiều hơn nữa các chương trình, dự án hợp tác song phương.

Nhật Bản hiện là đối tác quan trọng hàng đầu của Việt Nam trên mọi lĩnh vực chính trị, kinh tế, quốc phòng-an ninh, văn hóa, giáo dục, lao động, du lịch…

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tiếp Thủ tướng Nhật Bản Kishida Fumio thăm chính thức Việt Nam (1/5/2022). (Ảnh : Trí Dũng/TTXVN)

Lãnh đạo cấp cao hai nước duy trì thường xuyên các chuyến thăm và tiếp xúc tại các diễn đàn quốc tế và khu vực.

Về phía Nhật Bản, các Thủ tướng Nhật Bản thăm Việt Nam tổng cộng 12 lần (Thủ tướng Murayama thăm Việt Nam tháng 8/1994, Thủ tướng Hashimoto vào tháng 1/1997, Thủ tướng Obuch vào tháng 12/1998, Thủ tướng Koizumi 4/2002 và 10/2005 nhân dự cấp cao ASEM 5, Thủ tướng Naoto Kan vào tháng 10/2010, Thủ tướng Shinzo Abe vào các lần tháng 11/2006, 1/2013, 1/2017 và 11/2017, Thủ tướng Suga vào tháng 10/2020 và Thủ tướng Kishida vào tháng 5/2022.

Nhà vua Akihito và Hoàng hậu (hiện là Thượng Hoàng) thăm cấp Nhà nước tới Việt Nam từ ngày 28/2-5/3/2017. Hoàng Thái tử Naruhito (Nhà vua hiện nay) thăm chính thức Việt Nam tháng 2/2009. Hoàng tử Akishino thăm chính thức Việt Nam tháng 6/1999 và thăm với tư cách cá nhân tháng 8/2012; sau khi trở thành Hoàng Thái tử cùng Công nương thăm chính thức Việt Nam tháng 9/2023.

Về phía Việt Nam, có các chuyến thăm của Tổng Bí thư Đỗ Mười tháng 4/1995; Tổng Bí thư Nông Đức Mạnh tháng 10/2002, 4/2009; Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tháng 9/2015.

Chủ tịch nước Việt Nam cũng đã có 3 chuyến thăm Nhật Bản, gồm chuyến thăm của Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết (11/2007), Chủ tịch nước Trương Tấn Sang (3/2014), Chủ tịch nước Trần Đại Quang (5/2018).

Trong chuyến thăm chính thức Nhật Bản tháng 11/2021, Thủ tướng Phạm Minh Chính và Thủ tướng Kishida Fumio đã đưa ra Tuyên bố chung tái khẳng định nất trí đưa quan hệ Đối tác Chiến lược sâu rộng Việt Nam - Nhật Bản phát triển lên tầm cao mới, ngày càng sâu sắc, thực chất và hiệu quả trên mọi lĩnh vực. (Ảnh: Dương Giang/TTXVN)

Thủ tướng Chính phủ Việt Nam thăm Nhật Bản 21 lần, bao gồm chuyến thăm của Thủ tướng Võ Văn Kiệt (4/1993), Thủ tướng Phan Văn Khải (3/1999, 6/2001, 4/2003, 12/2003, 6/2004, 7/2005); Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng (10/2006, 5/2009, 11/2009, 10/2011, 4/2012, 12/2013, 7/2015); Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc (5/2016, 6/2017, 10/2018, 6/2019, 10/2019); Thủ tướng Phạm Minh Chính (11/2021, 5/2023).

Chủ tịch Quốc hội Việt Nam thăm Nhật Bản 4 lần, gồm chuyến thăm Chủ tịch Quốc hội Nông Đức Mạnh (12/1995); Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Văn An (5/2002); Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Phú Trọng (3/2008); Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng (12/2012).

Các chuyến thăm cũng như các cuộc gặp gỡ thường xuyên của lãnh đạo hai nước bên lề các hội nghị quốc tế và khu vực đã góp phần củng cố quan hệ tin cậy giữa lãnh đạo hai nước, đề ra những định hướng lớn cho sự phát triển có hiệu quả trong quan hệ song phương trên tất cả các lĩnh vực.

Cùng với đó, hợp tác giữa các bộ, ngành, địa phương, giao lưu nhân dân giữa hai nước tiếp tục được đẩy mạnh và đạt nhiều kết quả tích cực.

Lễ hội văn hoá Nhật Bản "Yosakoi Summer Festival 2023" thu hút nhiều thanh, thiếu niên Việt Nam tham dự tại phố đi bộ Pont de Long Biên (huyện Hoài Đức, Hà Nội). (Ảnh: Tuấn Đức/TTXVN)

Đặc biệt, hai bên đã tổ chức gần 500 hoạt động ý nghĩa, thiết thực dịp kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao. Tại Lễ kỷ niệm 50 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam-Nhật Bản ngày 21/9 vừa qua, Thường trực Ban Bí thư Trương Thị Mai nhấn mạnh, với nền tảng lịch sử giao lưu nhân dân trải dài hơn 13 thế kỷ, từ thế kỷ thứ VIII, nhất là qua 50 năm hợp tác và phát triển, quan hệ Việt Nam-Nhật Bản thực sự là đối tác tin cậy, gắn bó chặt chẽ, ngày càng phát triển sâu rộng trên nhiều lĩnh vực từ chính trị, kinh tế, thương mại, đầu tư, đến hợp tác nguồn nhân lực, văn hóa, giáo dục, khoa học-công nghệ, giao lưu địa phương, giao lưu nhân dân…

Thường trực Ban Bí thư nêu rõ Việt Nam luôn coi Nhật Bản là đối tác quan trọng và lâu dài; đồng thời bày tỏ tin tưởng, bằng sự chân thành, từ trái tim kết nối trái tim giữa nhân dân hai nước, cùng sự ủng hộ và đồng lòng của Lãnh đạo Việt Nam-Nhật Bản, hai nước sẽ “tay trong tay” bước tiếp chặng đường tương lai, hợp tác bền chặt, gắn kết và hiệu quả hơn nữa.

Hai nước cũng hợp tác chặt chẽ và hiệu quả tại các diễn đàn quốc tế và khu vực, như Liên hợp quốc, các hội nghị ASEAN+, APEC, ASEM… đóng góp ngày càng tích cực vào hòa bình, ổn định và phát triển ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương, phù hợp với đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa dạng hóa, đa phương hóa của Nhà nước Việt Nam.

Đối tác kinh tế quan trọng hàng đầu

Nhật Bản là nước tài trợ cấp viện trợ phát triển chính thức (ODA) lớn nhất, đối tác hợp tác lao động thứ 2, nhà đầu tư số 3, đối tác du lịch thứ 3, thương mại lớn thứ 4 của Việt Nam. Nhật Bản cũng là nước G7 (Nhóm các nước công nghiệp hàng đầu thế giới) đầu tiên công nhận quy chế kinh tế thị trường của Việt Nam (tháng 10/2011).

Thủ tướng Phạm Minh Chính và Thủ tướng Kishida Fumio chứng kiến trao đổi “Phụ lục hợp đồng số 19 Hợp đồng tư vấn chung thuộc dự án Xây dựng đường sắt đô thị Thành phố Hồ Chí Minh tuyến số 1” giữa Trưởng Ban Quản lý đường sắt đô thị Thành phố Hồ Chí Minh và Trưởng Văn phòng đại diện Nippon (Hà Nội, 1/5/2022). (Ảnh: Dương Giang/TTXVN)

Nhật Bản là nước cung cấp ODA lớn nhất cho Việt Nam, chiếm khoảng 30% tổng số vốn của các nhà tài trợ nước ngoài dành cho Việt Nam, với 29,3 tỷ USD trong đó viện trợ không hoàn lại là 1,8 tỷ USD. Nguồn vốn ODA của Nhật Bản góp phần quan trọng trong việc phát triển các dự án cơ sở hạ tầng trọng điểm, tạo động lực lan tỏa tích cực, thúc đẩy quá trình phát triển kinh tế-xã hội một cách bền vững; hỗ trợ chuyển giao công nghệ tiên tiến, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho Việt Nam.

Về thương mại, hai nước đã dành cho nhau Thuế suất Tối Huệ quốc từ năm 1999. Kim ngạch thương mại song phương giữa hai nước tăng đều qua các năm. Tổng kim ngạch thương mại hai chiều năm 2020 đạt 40 tỷ USD; năm 2021 đạt 42,7 tỷ USD; năm 2022 đạt 47,6 tỷ USD.

Trong 9 tháng đầu năm 2023, kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam với Nhật Bản đạt trên 32,9 tỷ USD, trong đó kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Nhật Bản đạt 17,2 tỷ USD và kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam từ Nhật Bản đạt 15,7 tỷ USD.

Về đầu tư trực tiếp (FDI), FDI của Nhật Bản vào Việt Nam lũy kế tính đến 20/9/2023, đạt 71,3 tỷ USD với 5198 dự án còn hiệu lực, xếp thứ 3/143 các quốc gia và vùng lãnh thổ có đầu tư tại Việt Nam. Trong 9 tháng đầu năm 2023, tổng vốn FDI của Nhật Bản vào Việt Nam đạt khoảng 2,9 tỷ USD, tăng 50 % so với cùng kỳ 2022. Ở chiều ngược lại, Việt Nam đã có 106 dự án đầu tư sang Nhật Bản với tổng vốn đầu tư đăng ký đạt khoảng 19,5 triệu USD.

Trong lĩnh vực nông nghiệp, hai nước đã ký kết và triển khai Tầm nhìn trung và dài hạn trong hợp tác Nông nghiệp Việt Nam-Nhật Bản (9/2015, ký sửa đổi tháng 5/2018, nhất trí triển khai giai đoạn hai 2020-2024 vào tháng 12/2020).

Hợp tác ứng phó với biến đổi khí hậu tiếp tục phát triển mạnh mẽ, thực chất với việc Nhật Bản liên tục cung cấp ODA những năm gần đây cho các dự án ứng phó với biến đổi khí hậu của Việt Nam .

Trong các lĩnh vực giáo dục, xã hội, hợp tác Việt Nam và Nhật Bản cũng có những bước phát triển mạnh mẽ.

Lưu học sinh Việt Nam tại Đại học Ritsumeikan Châu Á Thái Bình Dương (APU) ở Fukuoka , Nhật Bản (22/7/2019). (Ảnh: TTXVN)

Hai bên đã ký Bản ghi nhớ về việc Nhật Bản tiếp nhận điều dưỡng viên, hộ lý của Việt Nam ; Bản ghi nhớ hợp tác về chế độ thực tập sinh kỹ năng (6/2017); Bản ghi nhớ hợp tác về chế độ Lao động kỹ năng đặc định (5/2019). Việt Nam là quốc gia phái cử nhiều nhất (khoảng 345.000 người) trong tổng số 15 quốc gia tham gia phái cử lao động cho Nhật Bản.

Việt Nam là nước đầu tiên trên thế giới chính thức đưa tiếng Nhật vào giảng dạy ở bậc trung học cơ sở từ năm 2003, tiểu học từ năm 2019. Trong khi đó, Nhật Bản là một trong những nước viện trợ lớn nhất cho ngành giáo dục-đào tạo của Việt Nam thông qua các chương trình viện trợ ODA. Hai bên đã ký kết nhiều văn kiện hợp tác trong lĩnh vực này . Số lưu học sinh Việt Nam tại Nhật Bản hiện đạt hơn 51.000 người. Nhật Bản đã hỗ trợ nâng cấp 4 trường đại học của Việt Nam đạt đại học chất lượng cao ; đang hợp tác xây dựng Trường Đại học Việt-Nhật nhằm đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho Việt Nam trong lĩnh vực khoa học công nghệ, quản lý và dịch vụ.

Các địa phương của hai nước cũng thúc đẩy hợp tác mạnh mẽ, với hơn 110 văn bản hợp tác được ký kết giữa các địa phương; trong đó các cặp quan hệ tiêu biểu có Tp. Hồ Chí Minh với Osaka (2007), Nagano (2017), Hà Nội với Fukuoka (2008), Tokyo (2013), Đà Nẵng với Sakai (2009), Yokohama (2013), Phú Thọ- Nara (2014), Huế-Kyoto (2014), Hưng Yên-Kanagawa (2015), Hải Phòng-Niigata (2015)...

Nhật Bản còn là một trong những thị trường khách du lịch lớn nhất thế giới với 18 triệu lượt khách đi du lịch nước ngoài mỗi năm trước khi có dịch COVID-19. Trong đó, Việt Nam là một điểm đến du lịch yêu thích của khách du lịch Nhật Bản với khoảng 1 triệu lượt khách tham quan mỗi năm.

Công ty Cổ phần May Hồ Gươm đầu tư trồng tía tô xanh lấy lá xuất khẩu sang thị trường Nhật Bản. (Ảnh: Vũ Sinh/TTXVN)

Trong thời điểm rất quan trọng trong quan hệ hai nước, với 50 năm hợp tác tin cậy và phát triển sâu rộng, chuyến thăm chính thức Nhật Bản của Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng được đánh giá là mang ý nghĩa lịch sử và trở thành một trong những dấu ấn nổi bật nhất của năm kỷ niệm 50 năm hai nước Thiết lập Quan hệ Ngoại giao.

Theo Đại sứ Nhật Bản tại Việt Nam Yamada Takio, ngoài việc nhìn lại những bước tiến trong quan hệ Nhật Bản-Việt Nam từ trước đến nay, chuyến thăm này còn truyền đi thông điệp rằng sự hợp tác giữa Nhật Bản và Việt Nam không chỉ là mối quan hệ song phương mà đang trở thành mối quan hệ có thể cùng đóng góp cho hòa bình và thịnh vượng của khu vực và thế giới.

Người Phát ngôn Bộ Ngoại giao Việt Nam cho hay chuyến thăm cũng nhằm đẩy mạnh hơn nữa hợp tác trong lĩnh vực mới như là Chuyển đổi Xanh, đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi Số; củng cố quan hệ giữa hai nước, phục vụ lợi ích của nhân dân hai nước, vì hòa bình, hợp tác phát triển và thịnh vượng trong khu vực cũng như trên toàn thế giới.

Dự kiến trong khuôn khổ chuyến thăm, Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng sẽ có cuộc hội đàm với Thủ tướng Nhật Bản Kishida Fumio; hội kiến Nhà vua và Hoàng hậu Nhật Bản; hội kiến với các Lãnh đạo cấp cao Nhật Bản, phát biểu tại Quốc hội Nhật Bản; tham dự Lễ kỷ niệm 50 năm Ngày thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam-Nhật Bản và một số hoạt động quan trọng khác. /.