Nền móng của mối quan hệ đối tác toàn diện
Trong bối cảnh sôi động của phong trào cánh tả Mỹ Latinh, giữa lúc cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của nhân dân Việt Nam đang trong giai đoạn ác liệt, tháng 5/1969, Chủ tịch Thượng viện Salvador Allende, người sau này là Tổng thống Chile, đã tới thăm Việt Nam và gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh. Chuyến thăm là một nghĩa cử cao đẹp, thắm tình đồng chí và chủ nghĩa quốc tế cao cả, một sự ủng hộ và cổ vũ to lớn đối với cuộc kháng chiến chính nghĩa của nhân dân ta.
Chính Salvador Allende trong chuyến thăm này đã cùng Chủ tịch Hồ Chí Minh đặt nền móng cho việc thiết lập quan hệ ngoại giao giữa hai nước vào ngày 25/3/1971. Như vậy, Chile là nước đầu tiên ở Nam Mỹ thiết lập quan hệ ngoại giao với nước ta.
Hòa cùng phong trào đấu tranh của nhân dân yêu chuộng hòa bình toàn thế giới ủng hộ nhân dân Việt Nam, phản đối cuộc chiến tranh phi nghĩa tại Việt Nam, phong trào đoàn kết và ủng hộ Việt Nam tại Chile càng mạnh mẽ sau chuyến thăm Việt Nam của Salvador Allende và nhất là khi ông trở thành Tổng thống Chile năm 1970. Nhiều hoạt động thiết thực thu hút hàng triệu người Chile và các nước khác tham gia ủng hộ Việt Nam. Những bài ca đoàn kết với Việt Nam, ca ngợi Chủ tịch Hồ Chí Minh của ca sỹ, nhạc sỹ cách mạng Victor Jara đến nay vẫn được hát vang trong các cuộc biểu dương sức mạnh của lực lượng cánh tả khắp nơi…
Kỷ nguyên mới trong quan hệ Việt Nam-Chile
Quan hệ Việt Nam-Chile từng trải qua những thời buổi khó khăn, bị gián đoạn trong thời kì chính quyền độc tài, khi Augusto Pinochet làm đảo chính lật đổ chính quyền cánh tả và giết hại Tổng thống Salvador Allende tháng 9/1973. Và một kỷ nguyên mới cho sự phát triển một cách bền vững và thiết thực quan hệ song phương đã được nối lại khi nền dân chủ được tái lập ở Chile vào năm 1989 và hai nước khôi phục quan hệ ngoại giao ở cấp đại sứ tháng 9/1990, thiết lập quan hệ Đối tác toàn diện tháng 5/2007.
Ngày nay quan hệ giữa Việt Nam và Chile là quan hệ hợp tác toàn diện dựa trên sự tương đồng về những mục tiêu phát triển kinh tế bền vững và mở cửa thị trường; đa phương hóa, đa dạng hóa trong quan hệ quốc tế dựa trên luật pháp quốc tế, vi hòa bình và ổn định.
Trên cơ sở đó, hai nước luôn ủng hộ lẫn nhau trong các tổ chức quốc tế, trong những vấn đề lớn của khu vực và thế giới. Hai nước thường xuyên trao đổi các chuyến thăm, làm việc lẫn nhau, trong đó có nhiều đoàn cấp cao. Từ năm 2003 đến nay, tất cả các tổng thống Chile đều đến thăm Việt Nam. Hai nước duy trì thường xuyên và hiệu quả cơ chế Tham khảo chính trị giữa hai Bộ Ngoại giao và Hội đồng Thương mại Tự do giữa hai nước.
Quan hệ hợp tác kinh tế, thương mại ngày càng phát triển, nhất là sau khi Chile ký Hiệp định Thương mại Tự do (FTA) với Việt Nam năm 2010. Hai nước cũng tham gia nhiều tổ chức và hiệp định thương mại quốc tế quan trọng. Là một nước ở bán cầu Nam, trải dài trên nhiều vĩ độ, Chile có nhiều sản phẩm đa dạng và có thể bổ sung lẫn nhau với Việt Nam. Hai nước xác định phát huy vai trò là cầu nối cho hàng hóa của nhau thâm nhập vào các thị trường ở Nam Mỹ và ở Đông Nam Á.
Trao đổi thương mại song phương ngày một tăng, từ mức 170 triệu USD năm 2005 lên trên dưới 1 tỷ USD mỗi năm kể từ năm 2016. Theo số liệu của Sứ quán Chile ở Hà Nội, dù bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19, trao đổi thương mại song phương năm 2020 vẫn đạt 1,065 tỷ USD, tăng 1,6% so với 2019, trong đó Việt Nam xuất khẩu sang Chile 883 triệu USD hàng hóa, tăng 3,7% so với năm 2019. Việt Nam chủ yếu xuất khẩu sang Chile điện thoại di động, máy tính, giày dép, sản phẩm dệt may, hàng thủy sản, sản phẩm từ sắt thép... và nhập từ Chile chủ yếu là các nguyên liệu phục vụ sản xuất như đồng, gỗ thông, bột giấy, bột cá làm thức ăn chăn nuôi, rượu vang, trái cây... Việt Nam hiện là bạn hàng lớn thứ hai của Chile tại ASEAN; năm 2019, Chile là bạn hàng lớn thứ tư của Việt Nam tại Mỹ Latinh.
Các lĩnh vực hợp tác về văn hóa, giáo dục-đào tạo, du lịch cũng được hai bên triển khai và đạt kết quả thực chất. Theo đánh giá của ngài Gonzalo Guaiquil, Đại biện lâm thời CH Chile tại Việt Nam, văn hóa chính là “tâm hồn của quan hệ song phương, vì thông qua các hoạt động văn hóa, chúng tôi đã kết nối một nước xa xôi như Chile với nhân dân Việt Nam”. Nhiều tác phẩm của các tác giả Chile như Luis Sepúlveda, Roberto Bolaño, Roberto Fuentes… đã được dịch ra tiếng Việt và phát hành tại Việt Nam, được công chúng đón nhận tích cực.
Vai trò của đối ngoại nhân dân
Phải nói rằng trong mỗi bước phát triển của quan hệ Việt Nam-Chile đều có sự đóng góp quý báu của công tác đối ngoại nhân dân, mà hạt nhân là Hội Hữu nghị và Hợp tác Việt Nam-Chile (HN&HT Việt Nam-Chile).
Tiền thân của Hội là Uỷ ban Việt Nam đoàn kết với nhân dân Chile được thành lập năm 1976. Theo yêu cầu của tình hình mới, năm 2004, Uỷ ban Việt Nam đoàn kết với nhân dân Chile đã được đổi tên thành Hội Hữu nghị và Hợp tác Việt Nam–Chile.
Trong những năm qua, Hội HN&HT Việt Nam-Chile đã triển khai nhiều hoạt động đối ngoại nhân dân trên lĩnh vực hoà bình, đoàn kết, hữu nghị, giao lưu văn hóa, thông tin tuyên truyền đối ngoại… với nhiều kết quả, đóng góp thiết thực vào việc củng cố và tăng cường quan hệ đối tác toàn diện giữa hai nước. Những hoạt động của Hội, dưới sự chỉ đạo của Liên hiệp các Tổ chức Hữu nghị Việt Nam (VUFO), sự hợp tác và phối hợp của Sứ quán Cộng hòa Chile tại Hà Nội, của các tổ chức, cơ quan, đoàn thể ở trung ương và địa phương, đã thu hút được đông đảo những người Việt Nam yêu mến Chile, những người biết tiếng Tây Ban Nha, người từng công tác, học tập tại Chile, doanh nhân, sinh viên các trường đại học, nhân sỹ, trí thức, văn nghệ sỹ...
Nhiều hoạt động đã để lại dấu ấn như kỷ niệm chuyến thăm Việt Nam của Salvador Allende hay ngày hy sinh của ông; các hoạt động văn hóa, văn nghệ, triển lãm, nói chuyện chuyên đề, hội thảo về quan hệ hai nước… đã có sự chung tay tổ chức hoặc tham gia tích cực của Hội.
Hội HN&HT Việt Nam-Chile còn là cầu nối với các địa phương, doanh nghiệp Việt Nam với các cán bộ Sứ quán Chile hoặc doanh nghiệp Chile, góp phần thúc đẩy sự hợp tác thương mại, đầu tư giữa hai nước.
Trong trao đổi với tác giả bài này ngày 24/3/2021, khi đánh giá về vai trò của Hội HN&HT Việt Nam-Chile, ngài Đại biện lâm thời Gonzalo Guaiquil khẳng định: “Đối với Sứ quán chúng tôi, Hội Hữu nghị và Hợp tác Việt Nam-Chile là trụ cột để triển khai các hoạt động của chúng tôi ở Việt Nam với mục đích thúc đẩy sự hợp tác và hiểu biết giữa nhân dân Chile và Việt Nam. Đúng là nếu không có sự giúp đỡ của các bạn, chúng tôi không thể tiến hành những hoạt động văn hóa, cũng không thể quảng bá được cho đất nước chúng tôi. Vì thế, năm 2021 này là dịp để chúng ta tiếp tục tiến bước trên con đường hữu nghị. Chắc chắn Hội và VUFO có vai trò nổi bật để có thể kết nối các thế hệ trẻ Việt Nam với đất nước chúng tôi”./.
Lê Duy Truyền - Phó Chủ tịch thường trực Hội Hữu nghị và Hợp tác Việt Nam-Chile
