Bà Merle Evelyn Ratner là người Mỹ sinh ra tại New York. Bà từng xuống đường biểu tình chống chiến tranh Việt Nam từ năm 13 tuổi và hiện là điều phối viên tổ chức Vận động Cứu trợ nạn nhân chất độc da cam Việt Nam tại Hoa Kỳ. Nhân dịp kỷ niệm 60 năm thảm họa da cam ở Việt Nam (10/8/1961 - 10/8/2021), bà đã nhắn gửi các nạn nhân này rằng: “Tôi sẽ luôn ở bên các bạn”.

Bà Merle Evelyn Ratner (bìa trái) tại một cuộc biểu tình phản đối nhà sản xuất chất độc màu da cam.

Theo bà vấn đề đáng quan tâm nhất hiện nay của việc khắc phục hậu quả chất độc da cam ở Việt Nam là gì?

Tôi nghĩ rằng chúng tôi đã làm việc trong nhiều năm để chính phủ Hoa Kỳ thực hiện trách nhiệm đối với các nạn nhân chất độc da cam Việt Nam bằng cách hỗ trợ các nạn nhân mọi thứ, từ chăm sóc sức khỏe, gia đình đến việc đào tạo nghề các loại hình hay bất kỳ loại dịch vụ nào cũng như làm sạch độc chất độc da cam còn tồn dư ở Việt Nam.

Đến nay, Hoa Kỳ đã đóng góp một phần giúp khắc phục hậu quả nhưng là một phần rất nhỏ trong trách nhiệm của mình. Vì vậy, chúng tôi đang cố gắng giải quyết thêm các khó khăn như làm sạch lượng chất độc tại Đà Nẵng nhưng ở vùng khác thì vẫn chưa hết và vẫn đang trong quá trình thực hiện.

Đối với nạn nhân chất độc da cam, Hoa Kỳ hỗ trợ mức ngân sách cụ thể nhưng chưa đủ so với nhu cầu của nạn nhân và gia đình họ. Hiện tại, những thế hệ nạn nhân da cam tiếp theo phải gánh hậu quả của chất độc da cam hiện không được hỗ trợ trực tiếp. Đáng chú ý nhất là những nạn nhân nhỏ tuổi.

Chúng ta cần làm gì để cải thiện tình hình, thưa bà?

Ở thời điểm hiện tại, dịch bệnh Covid-19 đang bùng phát trên toàn thế giới và tại Việt Nam đã gây ảnh hưởng lớn đến các nạn nhân da cam.

Tôi nghĩ rằng những nạn nhân da cam đang đối mặt nguy cơ nguy hiểm đặc biệt từ Covid, bởi vì họ thường bị dị tật bẩm sinh khiến họ có thể khó chịu đựng được trước dịch bệnh. Vì vậy chúng tôi đã kêu gọi sự hỗ trợ từ các tổ chức cho các nạn nhân trước đại dịch Covid.

Chính phủ Hoa Kỳ cần có trách nhiệm hỗ trợ bằng cách cung cấp thuốc men và thực phẩm cho những nạn nhân trong thời gian tới. Đặc biệt là Chính phủ Hoa Kỳ cũng có trách nhiệm hỗ trợ nhiều hơn nữa vắc xin cho Việt Nam, đặc biệt là các nạn nhân chất độc da cam ở Việt Nam.

Bà đánh giá như thế nào về công tác chăm sóc nạn nhân da cam ở Việt Nam?

Chúng tôi làm việc với tổ chức đối tác là Hiệp hội nạn nhân chất độc da cam / dioxin Việt Nam (VAVA) để hiện thực hóa các hoạt động. VAVA là đơn vị tổ chức và thực hiện các chương trình như vận hành trung tâm y tế, trung tâm chăm sóc đến nhà trẻ, trung tâm dạy nghề với công tác quản lý. Vì vậy, chúng tôi hỗ trợ những vấn đề cần thiết để thực hiện các mục tiêu trên. Ngoài ra, chúng tôi thực hiện tài trợ trong khả năng của chúng tôi và tiếp tục kêu gọi chính phủ Hoa Kỳ tài trợ cho VAVA. Một lần nữa tôi nhấn mạnh rằng, Chính phủ Hoa Kỳ phải có trách nhiệm hỗ trợ cho VAVA cũng như các hoạt động tại hỗ trợ nạn nhân chất độc da cam Việt Nam trong giai đoạn tới.

Xin bà cho biết những kết quả cơ bản trong công tác hỗ trợ nạn nhân da cam Việt Nam của tổ chức Vietnam Agent Orange Relief & Responsibility Campaign (VAORRC) và cá nhân bà trong những năm qua?

Tôi sẽ không nói về thành tích cá nhân bởi vì các hoạt động chúng tôi đều làm cùng nhau. Trong các nhóm tôi làm việc, chúng tôi có sự phối hợp tuyệt vời của các thành viên cũng như sự hỗ trợ từ các tổ chức trên toàn thế giới.

Chúng tôi đã thực hiện nhiều chiến dịch truyền thông ở Hoa Kỳ, tổ chức nhiều hoạt động giáo dục, chia sẻ thông tin cho cộng đồng, nói rất nhiều trong các trường học hoặc trung tâm cộng đồng. Khá đáng tiếc, dịch Covid-19 đã không cho phép chúng tôi trực tiếp thực hiện các việc đó nhưng chúng tôi vẫn tổ chức hội thảo trên web cho các nhà lãnh đạo ở các cộng đồng Việt Nam, Lào, Campuchia và Hoa Kỳ.

Ngoài ra, chúng tôi có các đối tác rất mạnh trong cộng đồng những quốc gia kể trên và họ đã đóng góp hiệu quả cho nạn nhân chất độc da cam. Các bạn trẻ người Hoa Kỳ gốc Việt, người Hoa Kỳ gốc Campuchia và người Hoa Kỳ gốc Lào cũng là những đối tác quan trọng của chúng tôi.

Nhóm của tôi còn có sự hỗ trợ của Hiệp hội Y tế Công cộng Hoa Kỳ. Hiệp hội y tế lớn nhất trên thế giới này kết hợp cùng trong một nghị quyết ủng hộ Hoa Kỳ đã viện trợ toàn diện cho các nạn nhân chất độc da cam ở Việt Nam..

Chúng tôi tuy không phải là một tổ chức gây quỹ nhưng vẫn quyên tiền và gửi đến VAVA để họ chăm sóc cho các nạn nhân chất độc da cam.

Bà Merle Evelyn Ratner (bìa trái) cùng các thành viên nòng cốt của Chiến dịch Cứu trợ & Trách nhiệm Chất độc Da cam Việt Nam và các thành viên của phái đoàn phụ nữ VAVA tại Hoa Kỳ.

Theo bà, cộng đồng quốc tế cần hỗ trợ gì cho các nạn nhân da cam Việt Nam trong thời gian tới?

Mỗi quốc gia có mối quan hệ khác nhau với Việt Nam. Chính phủ Hoa Kỳ là cơ quan chịu trách nhiệm chính về việc sử dụng chiến tranh hóa học, về tổn hại đối với người và các vùng đất của Việt Nam. Vì vậy, phong trào của chúng tôi ở Hoa Kỳ có nhiệm vụ đặc biệt là buộc chính phủ phải thực hiện trách nhiệm của mình trong hàn gắn vết thương chiến tranh, hỗ trợ toàn diện cho nạn nhân chất độc da cam Việt Nam và làm sạch các điểm nóng độc hại.

Do đó, điều quan trọng nhất mà cộng đồng quốc tế cần làm là đoàn kết chính trị và tạo sức ép chính trị lên chính phủ Hoa Kỳ và các chính phủ phương Tây khác yêu cầu hỗ trợ trực tiếp cho các nạn nhân của chất độc da cam. Phải đảm bảo rằng số tiền đó được chuyển trực tiếp đến các nạn nhân.

Hai là xây dựng tình đoàn kết nhân dân, khai thác từ các nguồn hỗ trợ ngoại giao nhân dân khi chúng ta có cơ hội kêu gọi quyên góp.

Một việc làm quan trọng khác là cần tác động mạnh mẽ với Dow và Monsanto, hai công ty hóa chất lớn nhất liên quan trực tiếp đến thảm họa da cam. Trong khi chính phủ Hoa Kỳ đã bỏ kinh phí để làm sạch các điểm nóng và hỗ trợ nạn nhân thì Dow và Monsanto vẫn chưa làm gì. Bộ đôi này còn phủ nhận trách nhiệm của mình, viện lý do trốn tránh trách nhiệm trong khi vẫn tiếp tục kiếm được lợi nhuận khổng lồ từ việc sử dụng thuốc trừ sâu và một số chất độc hại khác.

Cần có một chiến dịch lớn tác động đến Dow và Monsanto!

Bà muốn gửi thông điệp gì đến các nạn nhân chất độc da cam ở Việt Nam?

Tôi muốn nói với các nạn nhân chất độc da cam Việt Nam rằng chúng tôi ở bên các bạn, chúng tôi ủng hộ các bạn, chúng tôi sẽ không ngừng đấu tranh cho các bạn và đấu tranh chính trị để chính phủ Hoa Kỳ có trách nhiệm bồi thường cho các nạn nhân và làm sạch các vùng đất ở Việt Nam.

Tôi cũng muốn nói rằng nhiều nạn nhân Việt Nam rất mạnh mẽ, họ đang chiến đấu hết mình. Chúng tôi thực sự khâm phục những nạn nhân chất độc da cam Việt Nam đã chiến đấu cho chính mình và cho bạn bè, những người đã đến làm chứng tại Quốc hội, những người đã đến sát cánh với chúng tôi chống lại Dow Chemical, nói chuyện với hàng chục nghìn người Hoa Kỳ trong các chuyến diễn thuyết của chúng tôi, những người tham gia các dự án mà VAVA phát triển, làm việc với các nạn nhân khác còn đang đi học, những người sẽ trở thành các nhà hoạt động ở Việt Nam, những người đang viết, nói, trở thành bác sĩ, nhà khoa học, và nhiều nghề khác, những người vượt qua mọi khó khăn, đang đấu tranh với mọi định kiến trên mọi đất nước về người khuyết tật do chất độc da cam và các vấn đề liên quan.

Tôi muốn nói rằng chúng tôi ngưỡng mộ bạn, chúng tôi tôn trọng bạn, chúng tôi ở bên bạn. Chúng tôi sẽ tiếp tục công việc mà bạn đang làm, chúng tôi sẽ xây dựng mối quan hệ bền chặt với các tổ chức của bạn, Hiệp hội vì nạn nhân chất độc da cam / dioxin Việt Nam và chúng ta sẽ tiếp tục hợp tác, không bao giờ bị chia cắt, ngày càng có những chiến dịch mạnh mẽ, sâu sắc và năng động hơn. Chúng tôi sẽ tiếp tục hoạt động trong phong trào quốc tế, ủng hộ công việc mà VAVA đang làm, hỗ trợ nạn nhân chất độc da cam.

Xin cảm ơn bà!